Przyszłość Archeologii: Sztuczna Inteligencja Odczytuje Starożytne Pisma

Sztuczna inteligencja jest coraz częściej wykorzystywana do odkrywania tajemnic starożytnych tekstów, oferując nowe podejście do czytania i interpretacji historycznych dokumentów, które wcześniej były nieodczytywalne.

Od odczytywania spalonych rzymskich zwojów po czytanie blaknących tabliczek klinowych, techniki AI otwierają drzwi do starożytnych archiwów, potencjalnie przepisując części historii. Niedawna recenzja w Nature podkreśla Wyzwanie Wezuwiusza, projekt wykorzystujący AI do odczytywania zwojów z starożytnej rzymskiej willi w Herculaneum, zasypanej przez erupcję Wezuwiusza w 79 roku n.e.

Zwoje, skarbonizowane przez erupcję, były niemożliwe do otwarcia bez ich uszkodzenia. Przez wieki, uczonym zmuszonym było porzucić próby odczytania wielu z tych tekstów.

Jednak teraz AI umożliwia badaczom spojrzenie poza zniszczenia. W październiku 2023 roku, papirolog Federica Nicolardi otrzymała obraz fragmentu zwoju papyru z widocznymi greckimi literami, przełom, który ujawnił całe linie tekstu, które były niedostępne przez 2000 lat.

„To było niesamowite” – mówi Nicolardi. „Pomyślałam, ‘Czy to naprawdę się dzieje?’” Wtedy zdała sobie sprawę, że papirologia na zawsze się zmieniła. „W tym momencie naprawdę myślisz ‘teraz przeżywam coś, co będzie historycznym momentem dla mojej dziedziny’”, jak donosi Nature.

Ten przełom jest częścią szerszego trendu, w ramach którego sieci neuronowe AI są stosowane do analizy różnych starożytnych tekstów, w tym greckich, łacińskich i chińskich pism na kościach wróżebnych.

Nature wyjaśnia, że te sieci są szkolone do rozpoznawania wzorców na obrazach starożytnych pism, co pomaga badaczom uzupełniać luki tam, gdzie brakuje znaków lub są one uszkodzone. Sztuczna inteligencja może analizować teksty szybciej i dokładniej niż ludzie, co pozwala naukowcom przetwarzać duże ilości starożytnych dokumentów i potencjalnie identyfikować wzorce, które inaczej pozostałyby niezauważone.

Nature tłumaczy, że technologia opiera się na modelach głębokiego uczenia, szczególnie na konwolucyjnych sieciach neuronowych (CNN) i rekurencyjnych sieciach neuronowych (RNN).

CNNy analizują dane w formie siatki pochodzące z obrazów, wspomagając rozpoznawanie znaków, podczas gdy RNNy przetwarzają dane sekwencyjne, co jest idealne do odtwarzania transkrybowanych tekstów. CNNy są używane do analizy danych wizualnych, takich jak zniszczone litery, podczas gdy RNNy sugerują brakujące znaki w historycznych dokumentach.

Kluczowym krokiem jest stworzenie narzędzi takich jak Ithaca, model uczenia maszynowego zaprojektowany do sugerowania brakujących części starożytnych inskrypcji. Ithaca była w stanie odtworzyć luki w tekstach z większą precyzją niż sami specjaliści ludzie.

Czasopismo Nature poinformowało, że połączenie modelu z ludzką wiedzą specjalistyczną jeszcze bardziej usprawnia proces renowacji. Twórcy z Ithaki są przekonani, że takie modele AI mogą zrewolucjonizować sposób, w jaki naukowcy podchodzą do badania starożytnych tekstów.

Natura tłumaczy, że poza pojedynczymi projektami, AI jest również wykorzystywane do poruszania się po ogromnych archiwach historycznych danych.

Na przykład w Korei Południowej, badacze wykorzystują AI do tłumaczenia zapisów z dynastii Joseon, napisanych w Hanja, starożytnym systemie pisania. Tłumaczenia wykonane przez AI okazały się dokładniejsze niż wcześniejsze próby, co podkreśla potencjał AI do przekształcenia badań historycznych.

Nature również informuje, że AI jest stosowane także w przypadku języków, które zachowały się tylko we fragmentach. Na przykład na Krecie, AI jest wykorzystywane do odtwarzania brakujących fragmentów tekstów z tabliczek mykeńskich, napisanych pismem Linearnym B. Badacze mają nadzieję rozszerzyć to podejście w celu odszyfrowania Linearnego A, spokrewnionego, ale wciąż nieodczytanego pisma.

Wykorzystanie AI do odczytywania starożytnych tekstów jest wciąż na wczesnym etapie, ale zapowiada się jako potężne narzędzie w odkrywaniu zapomnianych historii. W miarę jak technologia nadal się rozwija, AI może wkrótce pozwolić badaczom na dostęp do ogromnych obszarów historycznych danych, które dotychczas były poza ich zasięgiem, zmieniając nasze zrozumienie starożytnego świata.