Czy Internet i AI naprawdę szkodzą pamięci? Naukowcy się wypowiadają

Niedawny raport opublikowany na stronie Nature analizuje wpływ technologii cyfrowej i sztucznej inteligencji na pamięć człowieka, stawiając pod znakiem zapytania obawy, że internet osłabia nasze zdolności poznawcze.

Podczas gdy wyszukiwarki, GPS i narzędzia sterowane przez AI kształtują sposób, w jaki ludzie uczą się i zapamiętują, badacze argumentują, że gwałtowne twierdzenia o spadku zdolności zapamiętywania są przesadzone.

Nature donosi relację o tym, jak psycholog Adrian Ward z University of Texas w Austin na własnej skórze doświadczył, jak bardzo stał się uzależniony od cyfrowej nawigacji. Po awarii, która pozbawiła go aplikacji Apple Maps, zgubił się w znanych mu rejonach Austin. „Po prostu instynktownie włączam mapę i robię to, co mi mówi,” powiedział.

To uzależnienie od technologii doprowadziło do obaw o ‚cyfrową amnezję’, termin ukuty przez firmę software’ową, aby opisać zapominanie informacji, ponieważ są one przechowywane na urządzeniu. Uniwersytet Oksfordzki nawet nazwał ‚zgniliznę mózgu’ – terminem na umysłowy upadek spowodowany konsumpcją błahej treści online – swoim słowem roku w 2024.

Jednakże badania przedstawiają złożony obraz. Niektóre z nich sugerują, że technologia wpływa na zadania związane z pamięcią: na przykład użytkownicy GPS mniej skutecznie zapamiętują trasy. Nature informuje, że własne badanie Warda wykazało, że wyszukiwanie informacji w Google powoduje nadmierne poczucie wiedzy.

Jednak ekspertka od pamięci, Elizabeth Marsh z Duke University, obala skrajne twierdzenia, nazywając je „przesadą”, jak podaje Nature.

Teraz, kiedy AI jest już zintegrowane z wyszukiwarkami, jego wpływ na pamięć może być głęboki. Marsh zauważa: „Cała ta sprawa z ChatGPT to kolejny poziom technologii, który jest naprawdę inny od prostego wpisywania do przeglądarki Google, ‚Jaka jest stolica Madagaskaru?’,” jak informuje Nature.

Obawy obejmują promowanie przez AI lenistwa poznawczego, a nawet wszczepianie fałszywych wspomnień. Cyfrowe awatary zmarłych osób—tzw. ‚deadboty’—mogą również przekształcić osobiste wspomnienia. „To tak, jakbyśmy odtwarzali przeszłość, której nigdy nie doświadczyliśmy,” mówi Andrew Hoskins z University of Edinburgh, jak informuje Nature.

Pomysł, że internet osłabia pamięć, zyskał na popularności po badaniu przeprowadzonym w 2011 roku przez psycholog z Uniwersytetu Columbia, Betsy Sparrow. Uczestnicy jej eksperymentów byli bardziej skłonni zapamiętać, gdzie przechowywali fakty w internecie, niż same fakty, zjawisko to zostało nazwane ‚efektem Google’, jak donosi Nature.

Jednak późniejsze próby replikacji przyniosły mieszane wyniki, co wywołało debatę na temat wniosków płynących z badania.

Ward widzi w tym część zjawiska zwanej „kognitywnym zrzucaniem obowiązków”, w ramach którego ludzie powierzają zadania pamięciowe zewnętrznym narzędziom. Może to przynieść korzyści, wyzwalając zasoby kognitywne. Niemniej jednak, streszczenia generowane przez AI w wynikach wyszukiwania mogą spowodować, że użytkownicy pomylą wiedzę online z własną, co prowadzi do błędnej pewności siebie – informuje Nature.

Podczas gdy badania potwierdzają, że technologia wpływa na pamięć w odniesieniu do konkretnych zadań, Daniel Schacter z Harvardu stwierdza: „Nie ma prawie żadnych dowodów na to, że te technologie powodują szerszy spadek zdolności pamięciowych” – jak donosi Nature.

Zamiast tego, naukowcy sugerują, że rosnące przeciążenie informacyjne – a także naturalne starzenie się – mogą przyczyniać się do problemów z pamięcią bardziej niż sama internet.